१९७५ मध्ये दुर्गाबाईंना युनेस्कोने आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाच्या बैठकीसाठी भारतीय सिनेमाच्या प्रतिनिधी म्हणून आमंत्रित केले. त्यामुळे त्यांना पुन:श्च युरोपभेटीचा योग आला.

प्रथम इटलीला जाताना दुर्गाबाई पॅरिसमध्ये थांबल्या आणि आठ दिवस त्यांची नात अंजलीबरोबर राहिल्या. अंजली ‘विनसेनेस विद्यापीठा’च्या समाजशास्त्र विभागातील चित्रपट विभागात काम करत होती. दुर्गाबाई आठ दिवस नातीकडे राहिल्या. अंजलीने आजीला प्रेमाने पॅरिस शहर दाखवले. अंजलीचे मित्र दुर्गाबाई युनेस्कोच्या बैठकीला जात आहेत हे ऐकून खूप प्रभावित झाले. त्यांनी दुर्गाबाईंचा आदरसत्कार केला. 

युनेस्कोच्या परिषदेला जाण्यासाठी, दुर्गाबाई आणि इतर प्रतिनिधी झुरिचहून लक्झरी बसने ऑस्टा व्हॅलीला गेले. इटलीमध्ये त्यांची खास व्यवस्था करण्यात आली होती. पहिल्या दिवशी परिषदेच्या उद्घाटनाला युनेस्कोचे संचालक जोएल ब्लॉकर आणि सचिव एम. एस. ए. मार्शल उपस्थित होते. परिषदेची भव्यता पाहून दुर्गाबाई प्रभावित झाल्या. दुसऱ्या दिवशी परिषद सुरू झाली. युनेस्कोच्या महिला विभागाच्या संचालक, मेरी-पिएरे हर्झोग, यांनी स्वागतपर भाषण दिले आणि भारतीय प्रतिनिधी म्हणून दुर्गाबाईंना भाषणासाठी पाचारण केले. दुर्गाबाईंनी त्यांच्या भाषणात भारतातील चित्रपट उद्योगाचे संक्षिप्त रेखाचित्र सादर केले आणि भारतीय चित्रपटांमधील स्त्रियांचा विशेष उल्लेख केला. इतर देशातील महिलांनी देखील आपली मते मांडली. पाश्चात्त्य देशांतील महिलांच्या तक्रारी ऐकून दुर्गाबाई आश्चर्यचकित झाल्या. विकसित देशांतही महिलांना समान अडचणी आहेत हे त्यांना अनपेक्षित वाटले. 

तीन दिवसांच्या परिषदेत महिलांनी निर्माण केलेले अनेक चित्रपट दाखवले गेले, पण त्याने दुर्गाबाई विशेष प्रभावित झाल्या नाहीत. इजिप्शियन चित्रपट वास्तववादी आणि प्रभावी होता, तर काही चित्रपट अश्लील असल्याने त्यांनी आक्षेप घेतला. इतर प्रतिनिधींचीही तीच भावना होती. 

आजारपण 

युरोपमधून परतल्यानंतर दुर्गाबाईंची प्रकृती बिघडली. त्यांना पूर्वी कधीही आजारपण आले नव्हते. त्यांची सर्वात मोठी तक्रार पायांबाबत होती. अनेक वर्षांपूर्वी शूटिंगदरम्यान झालेली दुखापत आता अधिक तीव्र वेदना देऊ लागली होती. स्थिती इतकी बिघडली की त्यांना एक पाऊल पुढे टाकणेही शक्य नव्हते. त्यांनी अ‍ॅलोपॅथी, होमिओपॅथी, आयुर्वेद—असे सर्व प्रकारचे उपचार करून पाहिले, पण त्यांच्या पायांवर त्याचा काहीही परिणाम होत नव्हता.

अनेकांनी अनेक उपाय दुर्गाबाईंना सुचवले. काहींनी त्यांना पूर्ण विश्रांती घेण्याचा सल्ला दिला, तर काहींनी काम पूर्णपणे सोडून देण्यास सुचवले. कुणी शेक देणे, थंड पाण्याच्या पट्ट्या बांधणे आणि मालिश करण्याची शिफारस केली, तर कुणी पाय मिठाच्या गरम पाण्यात बुडवण्याचा सल्ला दिला. काही जण पाय उंच उशीवर ठेवून झोपण्यास सांगत होते, तर काहींनी पाय नेहमी खाली लटकत ठेवावा, असे सुचवले. काहींना तो संधिवात असल्याचा संशय होता, तर काहींना मूत्रपिंडाशी संबंधित समस्या वाटत होती. मात्र, कोणीही त्यांच्या तक्रारीचे मूळ कारण निश्चित सांगू शकले नाहीत. 

ब्रीच कँडी हॉस्पिटलमध्ये एक्स-रे, इलेक्ट्रिक शॉक थेरपी आणि डोक्यापासून पायापर्यंत सर्व तपासण्या झाल्या, पण त्याचा काहीही परिणाम झाला नाही. कोणताही उपचार केला तरी त्याचा फायदा तात्पुरताच ठरायचा, आणि नंतर असह्य वेदना पुन्हा उफाळून यायच्या. अशा परिस्थितीत, दुर्गाबाईंनी १९७६ साल  कसेतरी निभावून नेले.

१६ डिसेंबर रोजी त्या ऑफिसमधून घरी आल्या आणि त्यांनी स्वतःला थेट बिछान्यात झोकून दिले. पुढचे दीड महिना त्या बिछान्यातून उठल्याच नाहीत. आरामासाठी त्या अलिबागच्या घरी राहायला गेल्या. घराच्या व्हरांड्यात पडून, अंगणातील तुळशी वृंदावनाकडे पाहत त्यांनी दिवस घालवले.

त्यानंतरचे दोन महिने फार कठीण गेले. कशानेही त्यांना बरे वाटत नव्हते. मागील पंचेचाळीस वर्षांत त्या अशा निश्चल, कामाशिवाय कधी बसल्या नव्हत्या. पुढील दहा दिवसांत, वेदना असूनही त्यांना चांगले चालता येत असल्याचे जाणवले. त्यामुळे त्यांना मोठा दिलासा मिळाला. त्यांच्या पायांचा ताठरपणा हळूहळू कमी होत गेला. लवकरच त्या बागेत जाऊ लागल्या. स्वतःला व्यस्त ठेवण्यासाठी त्यांनी थोडे बागकाम सुरू केले. हे करताना त्यांना आनंद मिळत होता आणि यामुळे त्यांचा वेळही छान जात होता. पावसाळा येईपर्यंत त्यांनी हे नित्यकर्म सुरूच ठेवले. त्या निसर्गाशी एकरूप झाल्या होत्या.

पावसाळा सुरू होईपर्यंत, आणि मुंबईला परत येईपर्यंत, त्यांना खूप बरे वाटू लागले होते. लोक ज्याला ‘निसर्गोपचार’ म्हणतात, ते हेच असावे का, असा विचार त्यांच्या मनात आला. आरोग्य नियंत्रणात आल्यानंतर त्यांनी पुन्हा चित्रपटात काम सुरू केले.